Wczesne wykrywanie raka piersi znacząco zwiększa szanse na skuteczne leczenie, a kluczowym elementem w tym procesie jest udział kobiet w badaniach przesiewowych. Doświadczenia Słowenii, a w szczególności realizacja ich narodowego programu profilaktycznego, stanowią cenne wskazówki dla Polski, które mogą pomóc zwiększyć frekwencję w badaniach. Jakie działania powinny zostać podjęte, by poprawić skuteczność programu?
W Słowenii Program Badań Przesiewowych w kierunku Raka Piersi DORA oferuje bezpłatną mammografię raz na dwa lata dla kobiet objętych systemem ubezpieczenia zdrowotnego. Program jest dobrowolny, ale każda kobieta otrzymuje imienne zaproszenia pocztą z wyznaczeniem terminu i miejsca badania, co przyczynia się do wysokiej frekwencji – w 2021 roku skorzystało z niego 78% uprawnionych kobiet.
Rak piersi jest nadal jedną z głównych przyczyn zgonów kobiet w Europie, w tym w Polsce, co sprawia, że skuteczne programy badań przesiewowych mają kluczowe znaczenie dla ratowania życia. Mammografia może wykryć raka we wczesnym stadium, gdy szanse na wyleczenie są największe, ale udział w badaniach przesiewowych jest nadal wyzwaniem w wielu krajach. Niepokój, błędne przekonania i brak informacji często powstrzymują kobiety przed podjęciem tego kroku, który może okazać się krytyczny dla ich zdrowia i życia. Jako osoba głęboko zaangażowana w podnoszenie świadomości i promowanie profilaktyki raka piersi u kobiet w Europie i poza nią, postrzegam edukację i dzielenie się informacjami opartymi na dowodach jako klucz do przełamania tych barier. Kobiety muszą wiedzieć, że mammografia jest narzędziem profilaktycznym, a nie czymś zarezerwowanym tylko dla tych, którzy już doświadczają objawów. Jasna i empatyczna komunikacja może pomóc rozwiać obawy i umożliwić kobietom przejęcie odpowiedzialności za swoje zdrowie – mówi Tanja Španić, Przewodnicząca Europa Donna Słowenia.
W Polsce program profilaktyki raka piersi jest finansowany przez NFZ i skierowany do kobiet w wieku 45-74 lata, ale różni się od słoweńskiego modelu. W Polsce kobiety muszą same zgłaszać się na badania, a wysyłanie zaproszeń pocztowych zostało zaprzestane w 2014 roku. W efekcie zgłaszalność na mammografię spadła z 44% w 2014 roku do około 31% w 2021 roku. Według badań zrealizowanych przez Biostat w 2024 roku, tylko 68% respondentek ocenia dostępność mammografii w swojej okolicy jako dobrą lub bardzo dobrą.
W obliczu systematycznego wzrostu zachorowalności na raka piersi oraz wysokich wskaźników umieralności w Polsce, powinniśmy natychmiast przywrócić i wdrożyć metody wspierające profilaktykę. Przykład Słowenii i wyniki naszego badania pokazują wysoką skuteczność zaproszeń w zwiększaniu uczestnictwa kobiet w badaniach mammograficznych. Personalizowane zaproszenia listowne, w formie SMS-a lub powiadomienia z aplikacji IKP to gotowe i skuteczne rozwiązania, które należy wprowadzić „od zaraz”. Ważne jednak, aby były one odpowiednio przygotowane i wskazywały kobietom kolejne kroki, sprawiając, że proces zapisania się na badanie stanie się prosty i intuicyjny. Dobrym rozwiązaniem jest także dołączenie linku do e-rejestracji lub wykazu placówek realizujących program. Takie podejście nie tylko ułatwia dostęp do badań, ale również zwiększa szanse na skuteczną realizację programów profilaktycznych – przekonuje Anna Kupiecka, prezeska Zarządu Fundacji OnkoCafe – Razem Lepiej, wiceprezeska Ogólnopolskiej Federacji Onkologicznej.
W Polsce warto rozważyć tańszą i szerzej dostępną alternatywę dla zaproszeń pocztowych, taką jak SMS-y czy powiadomienia w IKP. Ponad 90% dorosłych Polaków posiada telefon komórkowy, co czyni SMS-y skutecznym narzędziem do przypomnienia o badaniach.
Z mojego doświadczenia wynika, że najlepsze rezultaty przynosi osobiste i bezpośrednie podejście. Kiedy zaproszenie na badanie pochodzi od zaufanego pracownika służby zdrowia, takiego jak lekarz rodzinny, ma ono ogromne znaczenie. Nawet proste przypomnienia SMS-owe są skuteczne – są wygodne, szybkie, a jednocześnie nadal odbierane jako spersonalizowane. Rozszerzenie takich działań, zwłaszcza w obszarach, gdzie dostęp do usług medycznych jest ograniczony, może przynieść realne efekty. Dostępność to kolejny kluczowy element. Mobilne jednostki mammograficzne doskonale sprawdzają się w docieraniu do kobiet w odległych rejonach, ale mogą obsłużyć tylko ograniczoną liczbę osób. Aby żadna kobieta nie została pominięta, musimy inwestować zarówno w mobilne, jak i stacjonarne placówki – podkreśla Tanja Španić, ekspertka ze Słowenii.
Warto również rozwijać mobilne jednostki mammograficzne, które pozwalają dotrzeć do kobiet w odległych rejonach. Aby zwiększyć dostępność badań, potrzebujemy inwestować zarówno w mobilne, jak i stacjonarne placówki, by żadna kobieta nie została pominięta. Kluczem do rozwiązania trudnej sytuacji może być kontakt z wierzycielem. Firmy windykacyjne często oferują możliwość rozłożenia płatności na dostosowane do możliwości finansowych raty.
Z okazji Światowego Dnia Raka, który obchodziliśmy 4 lutego, warto przypomnieć o znaczeniu profilaktyki raka piersi, obejmującej zarówno działania pierwotne, jak zdrowy styl życia, jak i wtórne, czyli badania przesiewowe. Regularne samobadanie piersi, mammografia, badania palpacyjne oraz USG to kluczowe elementy wczesnego wykrywania raka piersi.
Doświadczenia Słowenii pokazują, jak ważne jest centralne koordynowanie zaproszeń, rozwój infrastruktury i edukacja społeczna. Adaptacja tych elementów w Polsce mogłaby znacząco zwiększyć skuteczność programów profilaktycznych i pomóc w szybszym wykrywaniu raka piersi, co jest kluczowe dla skutecznego leczenia.
Fot. i oprac. na podst.:mat. prasowy Fundacja OnkoCafe.