Podstawowe atrybuty naszego wyglądu, takie jak kolor oczu, włosów czy rysy twarzy, są determinowane przez geny, które odziedziczyliśmy po naszych rodzicach. Także wzrost jest głównie uwarunkowany genetycznie, chociaż jego ostateczny wynik może być także kształtowany przez czynniki zewnętrzne, na przykład dietę i styl życia. Genetyka ma wpływ nie tylko na nasz wygląd zewnętrzny, ale również na zdrowie, w tym na skłonności do chorób, zarówno tych powszechnych, jak i rzadkich. Szacuje się, że około 80% chorób rzadkich ma podłoże genetyczne, co oznacza, że predyspozycje do tych schorzeń mogą być przekazywane z pokolenia na pokolenie.
Gdy mówi się, że ktoś przypomina swoich rodziców, często koncentrujemy się na zewnętrznych cechach, takich jak kolor oczu, kształt nosa czy wzrost. Jednak dziedziczymy po naszych przodkach znacznie więcej niż tylko wygląd. Nasze geny wpływają na różnorodne aspekty naszego życia, od cech behawioralnych, przez zdolności, aż po stan zdrowia.
Warto zrozumieć, że dziedziczność to zespół procesów, dzięki którym potomstwo przejmuje cechy organizmów rodzicielskich. Jest to podstawowa właściwość organizmów, gdzie cechy te są uwarunkowane genetycznie i mogą być modyfikowane przez czynniki środowiskowe. Zrozumienie mechanizmów dziedziczenia i ich wpływu na nasze zdrowie może pomóc w lepszym monitorowaniu i zarządzaniu ryzykiem zdrowotnym — tłumaczy dr hab. n. med. Patryk Lipiński, specjalista z Fundacji Saventic, która bezpłatnie pomaga w diagnostyce chorób rzadkich.
Co rodzice mogą przekazywać swoim dzieciom w genach?
Inteligencja, temperament, a nawet skłonności do określonych zachowań to cechy, które, jak wykazały badania nad bliźniętami jednozygotycznymi, mają znaczący komponent genetyczny. Dzięki temu możemy dzielić z rodzicami nie tylko wygląd, ale także zdolności intelektualne, talent muzyczny czy sportowy. Równie interesujące jest dziedziczenie mikrobiomu jelitowego, który odgrywa kluczową rolę w trawieniu i ogólnym stanie zdrowia. Flora bakteryjna jelit dzieci często odzwierciedla skład mikrobiomu ich rodziców, co wpływa na ich zdrowie i samopoczucie.
Ważne są również mechanizmy epigenetyczne, które wpływają na aktywność genów bez zmiany ich sekwencji. Czynniki środowiskowe, takie jak stres, dieta czy ekspozycja na toksyny, mogą wywoływać zmiany epigenetyczne, które są przekazywane z pokolenia na pokolenie. Na przykład niedożywienie matki w czasie ciąży może prowadzić do zwiększonego ryzyka wystąpienia chorób metabolicznych u jej potomstwa. Badania pokazują, że zmiany epigenetyczne mogą być dziedziczone przez wiele pokoleń, wpływając na zdrowie i rozwój przyszłych generacji.
Po rodzicach możemy również odziedziczyć skłonności do chorób. Choroby takie jak cukrzyca typu 1, nadciśnienie, choroba wieńcowa, czy choroba Alzheimera mają silne podstawy genetyczne. Zrozumienie, jak genetyka wpływa na nasze zdrowie, jest kluczowe w ocenie ryzyka i podejmowaniu działań zapobiegawczych. Około 80% chorób rzadkich to choroby dziedziczne, co podkreśla znaczenie genetyki w naszym życiu.
Fot. i oprac. na podst.: mat. prasowe Good One PR/ Fundacja Saventic