Obydwu czy obydwóch – która forma jest poprawna?
Jednym z częstszych dylematów językowych, z jakimi spotykają się użytkownicy języka polskiego, jest pytanie: „obydwu czy obydwóch – jak właściwie powiedzieć i napisać?”. Choć obydwie formy funkcjonują w języku mówionym i pisanym, ich poprawność bywa tematem burzliwych dyskusji. W tym artykule przyjrzymy się, która forma jest uznawana za zgodną z normą językową, a także w jakich kontekstach można (lub nie można) ich używać. Dowiesz się również, jaka jest różnica między „obu” a „obydwu/obydwóch” i dlaczego niektóre formy brzmią dziwnie, ale są całkowicie poprawne.
Obydwu czy obydwóch – opinia językoznawców
Zgodnie z opinią współczesnych językoznawców, takich jak profesor Mirosław Bańko czy przedstawiciele Rady Języka Polskiego, zarówno forma „obydwu”, jak i „obydwóch” są poprawne gramatycznie. Oznacza to, że nie popełniamy błędu językowego, używając którejkolwiek z nich. Niemniej jednak, istnieją różnice w częstotliwości ich użycia oraz w stylistycznym nacechowaniu obu wersji.
Współczesny język polski preferuje formę „obydwu” jako neutralną i stylistycznie bardziej naturalną. Forma „obydwóch” uznawana jest za bardziej potoczną, a niekiedy nawet przestarzałą, choć nadal akceptowalną w komunikacji codziennej.
Znaczenie i funkcja zaimka „obydwu/obydwóch”
Zarówno „obydwu”, jak i „obydwóch” to forma dopełniacza lub celownika liczebnika zbiorowego „obydwa” lub „obydwie”, używana w odniesieniu do dwóch osób lub rzeczy. Często występują w połączeniu z rzeczownikami rodzaju męskiego, żeńskiego oraz nijakiego.
Przykłady użycia:
- Nie pamiętam imion obydwu chłopców.
- Przyglądał się obydwóm kobietom z zaciekawieniem.
- Poznałam rodziców obydwóch uczestników.
Jak widać, te formy mogą być używane wymiennie, choć język pisany – zwłaszcza formalny – zdecydowanie częściej preferuje „obydwu”.
Obu, obydwu, obydwóch – czym się różnią?
W parze z pytaniem o poprawność formy „obydwu” często pojawia się także wątpliwość: co z formą „obu”? Czy „obu” i „obydwu” są synonimami? Odpowiedź brzmi: tak, ale nie do końca.
Formy „obu” i „obydwu” różnią się przede wszystkim stopniem formalności i zasięgiem występowania. „Obu” to forma krótsza, neutralna stylistycznie i częściej używana w praktyce, zwłaszcza w stylu oficjalnym i naukowym. Z kolei „obydwu” jest uznawane za bardziej emfatyczne (czyli podkreślające), stosowane, gdy chcemy wyraźnie akcentować, że mówimy o obu jednocześnie.
Przykłady:
- Szkoła otrzymała dofinansowanie dla obu projektów edukacyjnych. (forma neutralna)
- Uczniowie obydwu klas wzięli udział w konkursie. (forma emfatyczna)
Kiedy unikać formy „obydwóch”?
Chociaż „obydwóch” nie jest formą niepoprawną, warto traktować ją z ostrożnością w sytuacjach oficjalnych, naukowych czy urzędowych. W takich przypadkach lepiej sięgnąć po „obu” lub „obydwu”. Forma „obydwóch” jest bardziej kolokwialna i pojawia się częściej w języku mówionym niż w piśmiennictwie formalnym.
Przykład niezalecanej formy w tekście oficjalnym:
„Przedstawiciele obydwóch oddziałów podpisali porozumienie”.
Lepiej w tym przypadku brzmi:
„Przedstawiciele obydwu oddziałów podpisali porozumienie”.
Czy poprawne są formy: „obydwóm”, „obydwoma”?
Tak, istnieją także inne formy odmiany liczebnika „obydwa”, które są rzadziej używane, ale zgodne z normą językową. Oto kilka przykładów:
- obydwóm – forma celownika (komu? czemu?)
- obydwoma – forma narzędnika (z kim? z czym?)
- obydwóch/obydwu – forma dopełniacza (kogo? czego?)
Przykłady użycia:
- Dziękowaliśmy obydwóm zespołom za udział.
- Spacerowaliśmy z obydwoma psami jednocześnie.
Warto dodać, że te formy mają swoje odpowiedniki w wersji skróconej: „obóm”, „oboma” – jednak są one jeszcze rzadsze i mogą brzmieć archaicznie lub zbyt skrótowo w niektórych kontekstach.
Dlaczego „obydwóch” brzmi bardziej potocznie?
Forma „obydwóch” zawiera końcówkę „-óch”, która kojarzona jest z liczbą mnogą dopełniacza rzeczowników męskoosobowych. To właśnie „-óch” mieści się w takich słowach jak „dwóch”, „tych”, „wszystkich” – stąd jej silne zakorzenienie w mowie codziennej.
W efekcie, dla wielu użytkowników języka polskiego „obydwóch” wydaje się brzmieć bardziej naturalnie, ale jednocześnie mniej formalnie. Jest to przykład tego, jak fonetyka i powszechne użycie wpływają na odbiór językowy danej formy gramatycznej.
Najczęściej popełniane błędy – jak ich unikać?
Choć żadna z form „obydwu” czy „obydwóch” sama w sobie nie jest błędna, to jednak należy uważać na zgodność gramatyczną i stylistyczną zdania. Oto kilka przykładów niepoprawnego lub niezręcznego użycia:
- Błąd: „Znałem jednego z obydwóch braci.”
- Poprawnie: „Znałem jednego z dwóch braci.”
Wyjaśnienie: „obydwu” implikuje, że chodzi o obu – nie można znać tylko jednego z „obu”, bo „obu” oznacza oba jednocześnie.
- Błąd: „Spotkałam dziewczyny z obydwóch klas.”
- Poprawnie: „Spotkałam dziewczyny z obu klas.”
Podsumowanie norm językowych według najnowszych słowników
Zgodnie z Wielkim słownikiem poprawnej polszczyzny PWN oraz Nowym słownikiem poprawnej polszczyzny pod redakcją A. Markowskiego, formy „obydwu” i „obydwóch” są poprawne, przy czym zaleca się stosowanie formy „obydwu” jako neutralnej i optymalnej do większości sytuacji językowych. Użycie formy „obu” jest również akceptowane, szczególnie w stylu oficjalnym.
Forma „obydwóch” pozostaje poprawna, ale należy jej unikać w sytuacjach wymagających bardziej formalnego języka. Jeśli zależy ci na precyzyjnym, a jednocześnie naturalnym brzmieniu twojej wypowiedzi – najlepiej sięgać po postać „obydwu” lub „obu” i pamiętać o zgodności gramatycznej.
Nazywam się Maja i jestem redaktorką współtworzącą portal Świat Kobiet. Specjalizuję się w psychologii stylu życia, zdrowiu i modzie. Piszę z potrzeby dzielenia się inspiracją, wiedzą i kobiecym spojrzeniem na codzienność. W moich tekstach stawiam na autentyczność, empatię i praktyczne podejście – tak, by każda z czytelniczek mogła odnaleźć w nich coś dla siebie.