Dysleksja, zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, zespół niespokojnych nóg oraz inne zaburzenia neurorozwojowe stają się coraz częstszym tematem debaty wśród pedagogów i specjalistów. Zapewnienie dzieciom z tymi zaburzeniami efektywnej i komfortowej edukacji to duże wyzwanie. Z okazji Dnia Świadomości Dysleksji, przypadającego na 8 października, Teagan Evans, terapeutka zajęciowa i lektorka platformy Novakid, dzieli się swoimi doświadczeniami. Podkreśla, że diagnoza nie jest trwałą etykietą, lecz wskazówką dla nauczycieli i opiekunów, którzy chcą pomóc dziecku.
W ostatnich latach znacząco wzrosła rozpoznawalność dysleksji, dysortografii, dysgrafii i dyskalkulii, określanych jako SLD (specyficzne zaburzenia uczenia się). Ten wzrost idzie w parze z rosnącą liczbą diagnozowanych zaburzeń neurorozwojowych, takich jak ADHD czy zespół niespokojnych nóg (RLS), które mogą negatywnie wpływać na wyniki dzieci w szkole. Statystyki są wymowne: ADHD dotyka 8% dzieci na całym świecie (źródło: OMS), 1 na 10 osób cierpi na dysleksję (źródło: EDA), a zespół niespokojnych nóg występuje u 10% populacji (źródło: RSL Italia). Nierzadko zdarzają się również przypadki współistnienia zaburzeń, takich jak ADHD u osób z ASD.
Wzrost zachorowań nie powinien niepokoić, ponieważ odzwierciedla postęp w zakresie badań i diagnostyki. Potrzeby i trudności uczniów, którzy kiedyś byli klasyfikowani jako apatyczni lub niezdyscyplinowani, są dziś dostrzegane w znacznie większym stopniu. Dzięki zastosowaniu specjalnych narzędzi przesiewowych możliwe jest wczesne wykrywanie objawów, co pozwala na udzielenie wsparcia już od wieku przedszkolnego. Spersonalizowane plany nauczania oraz metody edukacyjne dostosowane do różnych potrzeb (Special Educational Needs) umożliwiają uczniom z trudnościami w nauce spokojne rozpoczęcie bardziej angażującej i satysfakcjonującej przygody szkolnej.
Świadomość to podstawa
Przed Światowym Dniem Świadomości Dysleksji, który przypada 8 października, Teagan Evans, terapeutka zajęciowa i nauczycielka na platformie Novakid, podkreśla znaczenie podnoszenia świadomości na temat tych zaburzeń oraz metod ich identyfikacji i wsparcia. Poniżej przedstawiamy pięć kluczowych pytań, na które odpowiedziała ekspertka.
1. Czym dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się różnią się od dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi?
Biorąc pod uwagę, że każde dziecko jest inne i samo w sobie stanowi wyzwanie edukacyjne, uczniowie z SLD wymagają formalnej diagnozy postawionej przez doświadczonych psychiatrów dziecięcych. Specjalne Potrzeby Edukacyjne to natomiast bardziej ogólny obszar, wskazujący na ponadstandardowe potrzeby ucznia, których jednak nie można formalnie zdiagnozować ani uznać na podstawie dokumentu poświadczającego. Z praktycznego punktu widzenia oznacza to, że w przypadku uczniów z SLD szkoła opracowuje indywidualny plan nauczania, podczas gdy w przypadku drugiej grupy uczniów strategie interwencyjne mogą się różnić w zależności od konkretnych potrzeb.
Ogólnie rzecz biorąc, dzieci z orzeczonymi specyficznymi trudnościami w uczeniu się charakteryzują się innym sposobem przetwarzania informacji w mózgu niż dzieci neurotypowe i dlatego wymagają większego wsparcia i dostosowań w planie edukacyjnym, aby nauczyć się tych samych pojęć. Do grupy osób mających specjalne potrzeby edukacyjne mogą natomiast należeć uczniowie z niepełnosprawnością fizyczną, sensoryczną, intelektualną lub emocjonalną, a także uczniowie posiadający szczególne uzdolnienia.
2. Niektóre zaburzenia mają podobne symptomy, jak więc rozpoznać prawdziwy problem dotykający dziecko?
Przede wszystkim niezbędny jest pewien poziom wiedzy i zrozumienia dziecka, aby móc odróżnić zaburzenia uczenia się od zaburzeń o charakterze neurologicznym, takich jak zespół niespokojnych nóg czy ADHD. Wskaźnikami pozwalającymi na identyfikację dzieci zagrożonych SLD już w wieku przedszkolnym, na które nauczyciel powinien zwracać uwagę, są przede wszystkim trudności w komunikowaniu się, problemy z zapamiętywaniem krótkich rymów lub słówek, słaba sprawność manualna i ogólna oraz niskie umiejętności organizacyjne przejawiane podczas gier manipulacyjnych.
Jeśli rodzic ma wątpliwości, czy jego dziecko ma zaburzenia uczenia się lub trudności w nauce, zawsze zaleca się niezwłoczną konsultację ze specjalistą. Biorąc pod uwagę złożoność i specyfikę każdego przypadku istotne jest szybkie rozpoczęcie procesu przesiewowego, aby jak najsprawniej zdiagnozować problem i móc uruchomić wszystkie niezbędne narzędzia wspierające dziecko w nauce.
3. Porozmawiajmy o narzędziach. W przypadku nauczania online, jakie strategie warto stosować w pracy z dziećmi mającymi trudności w nauce?
Jak wspominałam, każdy przypadek jest inny i każdy potrzebuje odpowiedniej, dostosowanej do indywidualnych potrzeb metody. ADHD, dysleksja, zespół niespokojnych nóg, autyzm, mutyzm selektywny, problemy ze słuchem: każda diagnoza wymaga specyficznych narzędzi interwencyjnych, ale może się też zdarzyć, że osoby, u których zdiagnozowano to samo zaburzenie, będą musiały być traktowane inaczej. Należy zatem wiedzieć, jak zastosować podejście dostosowane do indywidualnych potrzeb.
Istnieją również wspólne strategie. Weźmy za przykład dzieci z ADHD: jedną z cech tego zaburzenia jest niepokój i potrzeba ciągłego ruchu, dlatego podczas lekcji online radzę rodzicom tych dzieci zastąpić krzesło piłką do ćwiczeń. Jest to narzędzie, które pomaga im regulować potrzebę ruchu.
Aby wspomóc koncentrację dziecka z trudnościami w nauce, zawsze proszę, aby lekcja odbywała się w miejscu, gdzie nie ma tzw. rozpraszaczy w postaci światła, dźwięków, głosów przechodniów. Zwracając się do dziecka, należy opierać się na krótkich instrukcjach i wprowadzać ukierunkowane pauzy, które umożliwią dziecku poruszanie się. Wreszcie bardzo ważne jest włączenie do lekcji słowa „ruch”: na przykład, kiedy uczę przyimków „w górę” i „w dół”, proszę dzieci, aby się poruszały, naśladując kierunek.
4. Jakie rady masz dla rodziców zaniepokojonych trudnościami w nauce swojego dziecka?
Kluczowe znaczenie ma poleganie na opinii specjalisty i wczesna interwencja. Neuroplastyczność mózgu dziecka jest bardzo wysoka do około 10. roku życia, a więc im wcześniejsza interwencja, tym szybszy postęp. Zawsze powtarzam rodzicom, aby nie wahali się prosić o pomoc i nie bali się przyklejenia „etykiety” dziecku lub diagnozy, ponieważ służy ona jedynie jako wsparcie nauczycieli i opiekunów, którzy pomagają dziecku. Umożliwia ona zastosowanie najlepszego podejścia, a nie oznacza to, że dziecko będzie miało te trudności już na zawsze.
Zawsze przypominam również rodzicom, że oni także odgrywają kluczową rolę w edukacji swoich dzieci. Mają prawo do kontrolowania pomocy udzielanej dziecku, liczby ćwiczeń (lub prac domowych) do wykonania, a także tego, czy zalecenia nauczyciela są realizowane. Rodzice są dla nas, nauczycieli, podstawowymi partnerami: „rozwiązywanie” trudności w nauce dziecka bez wsparcia rodziców jest bardzo trudne. Z mojego doświadczenia wynika, że gdy rodzice zgadzają się i stosują się do przedstawionych zaleceń, postępy są zwykle znacznie szybsze.
5. Z jakich zasobów i narzędzi korzystacie w Novakid, aby efektywnie uczyć dzieci ze specjalnymi potrzebami i trudnościami w nauce?
Nasza metoda obejmuje pewne adaptacje treści dla dzieci ze specjalnymi potrzebami. Na przykład w niektórych naszych kursach zastosowano czcionki i kolory przyjazne dla uczniów z dysleksją, aby w jak największym stopniu zaspokoić ich potrzeby. Oczywiście, jak wspomniałam wcześniej, aby zapewnić dzieciom jak największe korzyści z lekcji, zalecamy rodzicom, aby dbali o to, aby minimalizować podczas lekcji czynniki rozpraszające w otoczeniu dziecka i aby pozostawali blisko lub obecni podczas lekcji. Wykorzystanie interakcji i grywalizacji, na których opiera się metoda nauczania w Novakid, jest odpowiednim narzędziem dla każdego, nie tylko dla dzieci z trudnościami. Dobrym przykładem jest Akademia Magii – poprzez świat fantasy “ubrany” w średniowieczną scenerię, z komiksowymi historiami podzielonymi na różne rozdziały opowiadające o przygodach szeregu postaci, dzieci uczą się elementów gramatyki i słownictwa, samodzielnie powtarzając to, czego nauczyli się na zajęciach, jednocześnie dobrze się bawiąc. Czynnik „zabawa” jest ważny: nauka poprzez zabawę pozwala im postrzegać naukę języka angielskiego (i nie tylko) jako moment satysfakcjonujący i stymulujący, a nie obowiązek. Aspekt ten ma fundamentalne znaczenie nie tylko dla osiągnięcia postępu, ale także dla ugruntowania pewności siebie i czerpania satysfakcji z nauki. W Novakid regularnie organizowane są również webinaria szkoleniowe. Jeśli na zajęcia trafia dziecko z trudnościami w nauce, natychmiast ta informacja przekazywana jest do działu nauczania, aby dany nauczyciel mógł dostosować do niego program zajęć.
Podsumowanie
Dzień Świadomości Dysleksji to doskonała okazja do zwrócenia uwagi na znaczenie wczesnej diagnozy i wsparcia dzieci z trudnościami w nauce. Zwiększona świadomość i dostosowanie metod nauczania do indywidualnych potrzeb mogą przynieść wymierne korzyści i pomóc dzieciom w osiągnięciu sukcesów edukacyjnych.
Fot. i oprac. na podst.: mat. prasowe Novakid.