Choć dzieciństwo kojarzy się głównie z beztroską, to niekiedy dzieci mogą doświadczać stresujących sytuacji, takich jak pobyt w szpitalu. Rzecznik Praw Pacjenta wraz z Fundacją Dr Clown, która od 25 lat wspiera dzieci w szpitalach poprzez terapię śmiechem, przypominają o prawach młodych pacjentów. Z okazji Dnia Dziecka Fundacja przygotowała poradnik z grami i zabawami, które mogą umilić czas dzieciom podczas hospitalizacji oraz innych trudnych okoliczności.
Życie nie jest wolne od problemów, a jednym z najbardziej stresujących doświadczeń dla dziecka oraz jego rodziny jest hospitalizacja. Obawa, ból i tęsknota za domem to częste uczucia towarzyszące takim sytuacjom. Znajomość praw przysługujących pacjentom i ich opiekunom może pomóc w radzeniu sobie ze stresem i poczuciem bezsilności. Prawa dzieci w szpitalu są określone w Europejskiej Karcie Praw Dziecka w Szpitalu, opartej na Międzynarodowej Konwencji Praw Dziecka, ratyfikowanej przez Polskę.
Ochronę praw młodych pacjentów zapewnia Rzecznik Praw Dziecka oraz w niektórych szpitalach – Pełnomocnik ds. Praw Pacjenta. Pełnomocnik dba o przestrzeganie praw pacjentów, oferuje wsparcie w dochodzeniu praw, odpowiada na pytania i skargi. Dziecko może bezpośrednio zwrócić się do Pełnomocnika lub Rzecznika, którzy powinni wysłuchać, pomóc i poinformować rodziców lub opiekunów o sytuacji. Warto też pamiętać, że dziecko w szpitalu ma prawo do rozmowy z psychologiem, choć wymaga to zgody rodziców.
Prawo opiekuna do przebywania z dzieckiem w szpitalu przez całą dobę
Zasadniczo, dziecko powinno być hospitalizowane tylko w sytuacji, gdy leczenie ambulatoryjne lub w domu nie jest możliwe. Gdy jednak zajdzie taka potrzeba, ważne jest, by rodzic lub opiekun mógł towarzyszyć dziecku w szpitalu przez całą dobę, co dotyczy także oddziałów intensywnej terapii, bez konieczności ponoszenia dodatkowych opłat. W pewnych przypadkach, takich jak ryzyko epidemiczne czy kwestie bezpieczeństwa zdrowotnego, szpital może ograniczyć to prawo, szczególnie na oddziałach psychiatrycznych i zakaźnych.
Jak podkreśla Rzecznik Praw Pacjenta, każdy pacjent ma prawo do obecności bliskiej osoby podczas udzielania świadczeń zdrowotnych, chyba że obiektywne przesłanki na to nie pozwalają. Chociaż za sam pobyt opiekuna w szpitalu nie są naliczane opłaty, placówka może domagać się pokrycia kosztów związanych z jego obecnością, takich jak sprzątanie czy zużycie mediów.
Warunki pobytu opiekuna w szpitalu zależą od możliwości organizacyjnych danego miejsca. Szpital ma obowiązek zapewnić pacjentowi możliwość kontaktu z bliskimi, na przykład telefonicznego czy mailowego.
Rodzice lub opiekunowie prawni, a także samo dziecko, mają prawo do pełnej informacji o stanie zdrowia, diagnozie i planowanym leczeniu. Wiek dziecka może wpływać na zakres i sposób przekazywania informacji medycznych, jednak rodzic nie może zabronić lekarzowi informowania dziecka o jego stanie zdrowia. Rodzice mają także dostęp do dokumentacji medycznej dziecka.
Pacjent w wieku powyżej 16 lat ma prawo decydować o swoim leczeniu
Ważne jest, aby pamiętać, że małoletni pacjent, który osiągnął wiek 16 lat, ma prawo wyrazić zgodę lub odmowę na wykonanie określonych czynności medycznych, a także może zdecydować o zaprzestaniu już rozpoczętego leczenia. W sytuacji, gdy decyzja pacjenta różni się od opinii opiekunów, lekarz ma obowiązek wystąpić do sądu rodzinnego. Chociaż zazwyczaj to rodzice lub opiekunowie wyrażają zgodę na leczenie, lekarz, oceniając, że decyzja rodzicielska może zaszkodzić pacjentowi, może wystąpić o interwencję sądu, co w skrajnych przypadkach może prowadzić do ograniczenia ich praw w zakresie decydowania o leczeniu. Jeśli natomiast decyzje opiekunów bezpośrednio zagrażają życiu lub zdrowiu dziecka, lekarz ma obowiązek podjąć niezbędne działania lecznicze, nawet bez zgody rodziców i bez wyroku sądu.
Chociaż dzieci hospitalizowane powinny mieć możliwość przebywania z rówieśnikami, a także czas na zabawę, odpoczynek i naukę, często doświadczają nudy, szczególnie podczas dłuższego leżenia w łóżku. Aby temu zaradzić, Fundacja Dr Clown przygotowała poradnik z grami i zabawami, które mogą pomóc rodzicom w zajęciu czasu ich dzieci, odwracając ich uwagę od stresu związanego z pobytem w szpitalu.
Śmiech jako naturalny środek łagodzący stres i ból
Śmiech może okazać się nieocenioną pomocą w trudnych chwilach, nawet jeśli wydaje się to w danej sytuacji nieosiągalne. Badania naukowe potwierdzają, że śmiech obniża poziom stresogennych hormonów, takich jak kortyzol i adrenalina, jednocześnie stymulując wydzielanie endorfin, zwanymi hormonami szczęścia. Te z kolei poprawiają nastrój i przynoszą relaksację, co ma również wpływ na łagodzenie bólu. Na przykład, badania opublikowane w „The Journal of Pain” wskazują, że terapia śmiechem może redukować ból przewlekły nawet o 30%. Ponadto, w badaniach przeprowadzonych na osobach z niepełnosprawnościami fizycznymi, które ukazały się w „Disability and Rehabilitation”, program terapii śmiechem przyniósł poprawę samopoczucia o 35% oraz obniżył poziom stresu o 20%. Śmiech wzmacnia również układ odpornościowy i pomaga w radzeniu sobie z frustracją wynikającą z trudnych sytuacji.